Khi nói đến các giải đấu quốc gia danh giá nhất thế giới, bên cạnh World Cup, chúng ta không thể không nhắc đến Giải vô địch bóng đá châu Âu (European Championship). Giải vô địch bóng đá châu Âu quy tụ những đội bóng mạnh nhất lục địa già, thể hiện trình độ kỹ năng, chiến thuật và tinh thần dân tộc đỉnh cao. Đối với người hâm mộ bóng đá Việt Nam, đây không chỉ là một sự kiện thể thao; mà còn là những đêm thức trắng cùng bóng đá. Bài viết này khám phá lịch sử giải EURO, từ nguồn gốc, sự phát triển, những điểm nhấn nổi bật và tác động của nó đến bóng đá toàn cầu.
Tổng quan về giải đấu Euro
Giải vô địch bóng đá châu Âu UEFA (UEFA European Championship) là giải đấu bóng đá châu Âu do Liên đoàn bóng đá châu Âu (UEFA) tổ chức. Được thành lập vào năm 1960 với chỉ bốn đội tham dự, giải đấu đã không ngừng phát triển về quy mô và mức độ phổ biến. Kể từ năm 1996, giải đấu đã có 16 đội tham dự, và đến năm 2016, con số này đã tăng lên 24, cho thấy sức ảnh hưởng ngày càng lớn mạnh của nó.
Không giống như các giải đấu toàn cầu như World Cup, Giải vô địch bóng đá châu Âu chỉ giới hạn cho các đội tuyển châu Âu. Tuy nhiên, điều này không làm giảm sức hấp dẫn của nó; ngược lại, nó được coi là giải đấu chuyên nghiệp nhất bởi hầu hết các đội tuyển châu Âu đều mạnh và có cầu thủ đến từ các câu lạc bộ hàng đầu thế giới.
Lịch sử giải EURO
1960-1976: Khởi đầu và hình thành
Vào những ngày đầu của Giải vô địch bóng đá châu Âu, chỉ có bốn đội lọt vào vòng chung kết, với các vòng loại trước trận chung kết. Giải đấu được tổ chức hai năm một lần này có quy mô nhỏ hơn và không nhận được sự quan tâm rộng rãi như World Cup. Dưới đây là một số cột mốc đáng chú ý:
- Giải vô địch châu Âu 1964 (Tây Ban Nha): Tây Ban Nha đánh bại Liên Xô với tỷ số 2-1 ngay trên sân nhà để giành chức vô địch, đây là lần đầu tiên một quốc gia chủ nhà giành được chức vô địch.
- Giải vô địch bóng đá châu Âu 1968 (Ý): Ý đã đánh bại Nam Tư trong trận chung kết đá lại (sau khi hòa 1-1 ở lượt đi) để giành chức vô địch. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử Giải vô địch bóng đá châu Âu, người chiến thắng được quyết định bằng loạt sút luân lưu.
- UEFA Euro 1976 (Nam Tư): Tiệp Khắc giành chức vô địch khi Antonin Panenka ghi bàn thắng quyết định trong loạt sút luân lưu, “bàn thắng Panenka” nổi tiếng.
1980-1992: Mở rộng và tập trung chuyên môn
Vào năm 1980, UEFA đã mở rộng giải đấu lên tám đội, khiến nó trở nên cạnh tranh và hấp dẫn hơn. Trong giai đoạn này, các câu lạc bộ hàng đầu đã thống trị:
- UEFA Euro 1980 (Ý): Tây Đức giành chiến thắng khi đánh bại Bỉ với tỷ số 2-1 trong trận chung kết, với Horst Hrubesch nổi lên như một cầu thủ ngôi sao.
- UEFA Euro 1984 (Pháp): Dưới sự dẫn dắt của Michel Platini, Pháp lần đầu tiên vô địch Giải vô địch châu Âu. Platini đã lập kỷ lục chín bàn thắng trong một kỳ Giải vô địch châu Âu, và kỷ lục này vẫn chưa bị phá vỡ.
- UEFA Euro 1988 (Tây Đức): Hà Lan vô địch với thế hệ vàng Marco van Basten, Ruud Gullit và Frank Rijkaard. Cú vô-lê huyền thoại của Van Basten vào lưới Liên Xô trong trận chung kết (2-0) vẫn là một trong những khoảnh khắc vĩ đại nhất trong lịch sử Giải vô địch bóng đá châu Âu.
- UEFA Euro 92 (Thụy Điển): Đan Mạch đã tạo nên một trong những bất ngờ lớn nhất trong lịch sử Giải vô địch châu Âu, giành chức vô địch mặc dù chỉ được mời thay thế Nam Tư (do nội chiến). Chiến thắng 2-0 của họ trước Đức trong trận chung kết được mệnh danh là “Câu chuyện cổ tích Đan Mạch”.
1996-2012: Mở rộng đội thi đấu
Nguồn tin từ go99.ca cho biết: Bắt đầu từ Cúp C1 Châu Âu năm 1996, số lượng đội tham dự đã tăng lên 16, và sự cạnh tranh cũng trở nên khốc liệt hơn. Trong giai đoạn này, đội hình của các đội vô địch cũng cho thấy sự đa dạng:
- UEFA Euro 96 (Anh): Đức giành chiến thắng 2-1 trước Cộng hòa Séc nhờ bàn thắng vàng của Oliver Bierhoff, đánh dấu lần đầu tiên luật bàn thắng vàng được áp dụng.
- UEFA Euro 2000 (Bỉ/Hà Lan): Đội tuyển Pháp do Zinedine Zidane huấn luyện tiếp tục thể hiện sự thống trị khi đánh bại Ý với tỷ số 2-1 nhờ bàn thắng vàng của David Trezeguet.
- UEFA Euro 2004 (Bồ Đào Nha): Hy Lạp đã tạo nên bất ngờ lớn thứ hai trong lịch sử Giải vô địch châu Âu, mặc dù bị đánh giá thấp hơn, nhưng cuối cùng họ vẫn giành chức vô địch. Dưới sự dẫn dắt của Otto Rehhagel, họ đã đánh bại chủ nhà Bồ Đào Nha 1-0 trong trận chung kết.
- Giải vô địch châu Âu 2008-2012 (Áo/Thụy Sĩ, Ba Lan/Ukraine): Tây Ban Nha đã giành hai chức vô địch liên tiếp nhờ chiến thuật “tiki-taka”. Năm 2008, họ đánh bại Đức 1-0, và năm 2012, họ đánh bại Ý 4-0. Những ngôi sao như Xavi, Iniesta và Casillas đã thi đấu cho Tây Ban Nha.
Giai đoạn 2016-2024: Hiện đại hóa giải đấu
Bắt đầu từ Giải vô địch bóng đá châu Âu 2016, giải đấu đã mở rộng lên 24 đội, cho phép nhiều đội nhỏ hơn tham gia. Trong giai đoạn này, thể thức và công nghệ của giải đấu cũng đã thay đổi:
- UEFA Euro 2016 (Pháp): Bồ Đào Nha lần đầu tiên giành chức vô địch châu Âu, đánh bại Pháp 1-0 trong trận chung kết nhờ bàn thắng trong hiệp phụ của Eder. Cristiano Ronaldo đã mang đến sự khích lệ to lớn cho đội tuyển mặc dù anh gặp chấn thương sớm.
- Euro 2020 (Toàn châu Âu): Do đại dịch COVID-19, Giải vô địch châu Âu đã được tổ chức vào năm 2021, đánh dấu lần đầu tiên giải đấu được tổ chức tại nhiều quốc gia. Ý đã đánh bại Anh trên chấm luân lưu tại Sân vận động Wembley để giành chức vô địch. Việc sử dụng rộng rãi công nghệ VAR đã cải thiện tính công bằng của giải đấu.
- Euro 2024 (Đức): Tây Ban Nha tiếp tục thể hiện bản lĩnh khi đánh bại Anh 2-1 trong trận chung kết tại Berlin. Những cầu thủ trẻ người Tây Ban Nha như Lamine Yamal và Nico Williams đã mang đến luồng gió mới cho đội tuyển.
Thể thức và luật lệ của Giải đấu Euro đã thay đổi theo thời gian
Giải vô địch bóng đá châu Âu liên tục đổi mới để thích ứng với sự phát triển chung của bóng đá hiện đại. Thể thức thi đấu được điều chỉnh hàng năm nhằm tăng tính cạnh tranh và đảm bảo công bằng giữa các đội.
Từ 4 đến 24 đội
Tại Cúp C1 châu Âu đầu tiên năm 1960, chỉ có bốn đội lọt vào vòng chung kết sau vòng loại trực tiếp. Năm 1980, UEFA đã mở rộng số đội tham dự lên tám, và năm 1996 lên 16, tạo nền tảng cho sự cạnh tranh khốc liệt và vô vàn bất ngờ. Kể từ năm 2016, số đội tham dự đã tăng lên 24, được chia thành sáu bảng, với 16 đội mỗi bảng (bao gồm bốn đội xếp thứ ba có thành tích tốt nhất mỗi bảng) giành quyền vào vòng loại trực tiếp.
Sự thay đổi này không chỉ cho phép các đội bóng tầm trung như Wales, Iceland và Bắc Macedonia tham dự mà còn khiến kết quả của mỗi kỳ Cúp châu Âu trở nên khó lường hơn trước. Chiến thắng của Hy Lạp năm 2004 và chiến thắng của Đan Mạch năm 1992 đủ để chứng minh sức hấp dẫn của giải đấu này.
Quy định thi đấu và những cải tiến đáng kể
Theo thể thao GO99 chia sẻ: UEFA luôn đi đầu trong việc điều chỉnh luật chơi để đảm bảo tính công bằng và nâng cao chất lượng bóng đá. Tại Giải vô địch bóng đá châu Âu, các quy định như sử dụng VAR, giới hạn số lần thay người trong 90 phút và bốc thăm chia bảng dựa trên thứ hạng đã được áp dụng một cách có hệ thống.
Giải đấu nói riêng đã trải qua một số giai đoạn thử nghiệm thú vị, chẳng hạn như luật Bàn thắng vàng và Bàn thắng bạc (cho phép hiệp phụ bắt đầu từ bàn thắng đầu tiên) – mặc dù sau đó luật này đã bị loại bỏ để chuyển sang hiệp phụ truyền thống và loạt sút luân lưu khi cần thiết.
Euro tạo nên khoảnh khắc lịch sử cho thương hiệu
Một trong những lý do khiến Giải vô địch bóng đá châu Âu được mong đợi đến vậy là bởi nó chứa đựng những khoảnh khắc khó quên. Từ những bàn thắng khó quên đến những pha cứu thua quyết định, không thiếu những câu chuyện truyền cảm hứng cho thế giới bóng đá.
2004 – Hy Lạp giành chức vô địch
Ít ai ngờ rằng một đội tuyển xếp hạng thấp như Hy Lạp lại có thể đánh bại một loạt các đội mạnh và giành chức vô địch Giải vô địch châu Âu 2004. Với chiến lược phòng ngự chắc chắn, đội bóng của huấn luyện viên trưởng Otto Rehhagel đã đánh bại chủ nhà Bồ Đào Nha trong trận chung kết, tạo nên một trong những kỷ lục ấn tượng nhất trong lịch sử Giải vô địch châu Âu.
Tây Ban Nha thống trị từ năm 2008 đến năm 2012
Tây Ban Nha đã giành được hai chức vô địch liên tiếp vào các năm 2008 và 2012, và những chiến thắng luân phiên tại World Cup 2010, mở ra một thời kỳ thống trị. Tận dụng lối chơi tiki-taka dựa trên kiểm soát bóng, Tây Ban Nha không chỉ vô địch mà còn định hình lại bóng đá hiện đại. Sự thống trị này đã chứng minh rằng Giải vô địch châu Âu không chỉ là sân khấu của những chiếc cúp, mà còn là nơi định hình những xu hướng bóng đá toàn cầu.
Cristiano Ronaldo và hành trình đầy cảm xúc tại Euro
Đối với người hâm mộ bóng đá hiện đại, câu chuyện về Cristiano Ronaldo tại Giải vô địch châu Âu là điều không thể bỏ qua – từ chàng trai trẻ đau khổ vì thất bại năm 2004 cho đến nhà lãnh đạo tinh thần đã dẫn dắt Bồ Đào Nha đến chiến thắng năm 2016, mặc dù phải rời trận chung kết sớm vì chấn thương.
Lịch sử giải EURO là một hành trình phát triển, từ một giải đấu nhỏ năm 1960 đến một kỳ World Cup bóng đá hoành tráng với sự tham gia của 24 đội tuyển. Từ bàn thắng của Panenka đến những chiến thắng vang dội của Đan Mạch và Hy Lạp, những khoảnh khắc huy hoàng của Giải vô địch bóng đá châu Âu đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người hâm mộ bóng đá. Giải đấu này không chỉ là một địa điểm thi đấu; nó còn tượng trưng cho sự sáng tạo, tính cạnh tranh và niềm đam mê bóng đá. Khi Giải vô địch bóng đá châu Âu 2028 đang đến gần, người hâm mộ trên toàn thế giới, bao gồm cả Việt Nam, tiếp tục mong đợi những câu chuyện thú vị hơn nữa từ lịch sử của sự kiện hoành tráng này.
