Bệnh CRD ở gà (Chronic Respiratory Disease) – còn gọi là bệnh hen mãn tính ở gà – là một trong những bệnh hô hấp gây ảnh hưởng nặng nề nhất đối với ngành chăn nuôi gia cầm. Bệnh có thể âm ỉ và lan rộng trong đàn trong thời gian dài, làm giảm tăng trưởng, giảm năng suất đẻ và gây thiệt hại kinh tế đáng kể nếu không được kiểm soát kịp thời. Bài viết sau tổng hợp kiến thức khoa học mới nhất về cơ chế lây nhiễm, triệu chứng, biện pháp phòng trị và kỹ thuật quản lý đàn nhằm hỗ trợ người chăn nuôi chủ động bảo vệ đàn gà trước bệnh CRD.
Bệnh CRD ở gà là gì?
Bệnh CRD là một rối loạn hô hấp mãn tính do vi khuẩn Mycoplasma gallisepticum gây ra. Đây là dạng vi khuẩn không có vách tế bào, tồn tại dai dẳng, dễ bám vào niêm mạc đường hô hấp, gây viêm túi khí, viêm mũi và viêm phế quản. CRD thường xuất hiện ở gà từ 3 tuần tuổi trở lên, đặc biệt nghiêm trọng ở gà nuôi công nghiệp mật độ cao. Gà trưởng thành vẫn có thể bị nhiễm và trở thành vật mang mầm bệnh lâu dài, lây sang đời sau qua trứng.
Nguyên nhân gây bệnh CRD
Vi khuẩn Mycoplasma gallisepticum xâm nhập và phát triển mạnh trong môi trường ẩm thấp, thiếu thông khí, khí độc cao, hoặc khi sức đề kháng của gà suy yếu. Một số yếu tố kích hoạt bệnh phổ biến:
- Mật độ nuôi quá cao làm tăng tiếp xúc trực tiếp giữa cá thể.
- Chuồng trại vệ sinh kém, tích tụ phân, bụi, hơi độc (NH₃, CO₂, H₂S).
- Nhiệt độ thay đổi đột ngột theo mùa hoặc thời điểm giao mùa.
- Dinh dưỡng thiếu cân đối, thiếu Vitamin A, D3, E hoặc khoáng chất.
- Stress do vận chuyển, thay đổi khẩu phần, thời tiết hoặc tiêm phòng.
Đường lây truyền của bệnh CRD
Theo thông tin từ new88 chia sẻ: Bệnh CRD lây lan mạnh trong điều kiện chăn nuôi tập trung. Người nuôi cần nắm rõ cơ chế truyền bệnh để chủ động cắt đứt chuỗi lây nhiễm:
- Lây truyền dọc: từ gà mái sang gà con qua trứng – khiến gà mới nở đã mang mầm bệnh.
- Lây truyền ngang: lan qua không khí, bụi, nước uống, thức ăn, phân, chất độn chuồng, dụng cụ chăn nuôi, quần áo và giày dép của công nhân.
- Môi trường: khí độc, độ ẩm cao, chuồng bí khí khiến vi khuẩn phát tán nhanh.
Ngoài ra, CRD thường phát triển cùng các bệnh khác như viêm phế quản truyền nhiễm (IB), viêm thanh khí quản (ILT), E. coli hoặc Gumboro… khiến quá trình điều trị phức tạp và tỷ lệ chết tăng cao.
Triệu chứng nhận biết bệnh CRD
Người chăn nuôi có thể theo dõi các biểu hiện lâm sàng sau:
- Gà giảm ăn, bỏ ăn, chậm lớn, ít vận động, xù lông.
- Thở khó, thở có tiếng rít, thở há mỏ đặc biệt về đêm.
- Viêm xoang mũi, chảy nước mũi, dịch đục, nghẹt mũi.
- Sưng mắt, viêm kết mạc, chảy nước mắt – đặc điểm khá điển hình của CRD.
- Mặt phù, đầu sưng nhẹ, gà mái giảm đẻ rõ rệt.
- Ở gà giống: tỷ lệ trứng nở kém, vỏ trứng mỏng, trọng lượng trứng thấp.
Biện pháp phòng bệnh CRD
Phòng bệnh chủ động luôn mang lại hiệu quả cao hơn so với điều trị. Mô hình phòng – chống bệnh hiện nay tập trung theo 4 nhóm giải pháp chính:
Vệ sinh và kiểm soát môi trường nuôi
- Vệ sinh chuồng trại định kỳ, thu gom phân, khử trùng máng ăn – uống thường xuyên.
- Duy trì chuồng khô ráo, thông thoáng, đảm bảo có hệ thống thông khí tự nhiên hoặc quạt hút.
- Sử dụng vôi bột hoặc men vi sinh xử lý chất độn chuồng để giảm khí độc và hạn chế vi khuẩn.
- Nuôi mật độ phù hợp theo từng giai đoạn tuổi, tránh nhốt quá đông.
- Thực hiện khu biệt đàn mới nhập trong 10 – 14 ngày trước khi ghép đàn chính.
Kiểm soát nguồn giống và loại bỏ mầm bệnh
Những người tham gia đá gà NEW88 chia sẻ: Người chăn nuôi nên ưu tiên chọn giống từ cơ sở có kiểm soát dịch tễ. Các đàn gà giống cần được kiểm tra định kỳ bằng xét nghiệm huyết thanh để phát hiện cá thể mang Mycoplasma và loại thải sớm.
Tăng sức đề kháng cho gà
Hệ miễn dịch khỏe là lá chắn tốt nhất chống lại CRD. Các biện pháp tăng cường sức đề kháng:
- Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ, cân đối năng lượng – đạm – vitamin – khoáng.
- Bổ sung vitamin A, D3, E, C; khoáng chất canxi – photpho; men tiêu hóa khi gà yếu, stress hoặc sau vaccine.
- Duy trì nước uống sạch, có bổ sung điện giải khi thời tiết thay đổi.
Tiêm phòng và quản lý thời điểm vaccine
Một số vaccine phòng CRD hiện đã được áp dụng tại nhiều trại nuôi theo quy mô lớn. Tuy nhiên, vaccine chỉ có hiệu quả nếu đàn gà khỏe mạnh và không mang mầm bệnh. Cần tham khảo bác sĩ thú y để xây dựng lịch tiêm phù hợp.
Quản lý tiểu khí hậu và giảm stress
- Ổn định nhiệt độ – độ ẩm trong chuồng theo tuổi gà.
- Che chắn chuồng trước gió lùa, mưa bão và mùa lạnh.
- Giảm tiếng ồn, hạn chế bắt gà – di chuyển đàn khi không cần thiết.
Cách điều trị bệnh CRD trên gà
Khi đàn gà đã xuất hiện triệu chứng, việc điều trị nên được tiến hành sớm và kết hợp đa biện pháp để tăng hiệu quả:
- Phân loại và tách gà bệnh khỏi đàn khỏe, tránh lây lan.
- Vệ sinh – khử trùng ngay khu vực chuồng bệnh.
- Bổ sung vitamin, điện giải, khoáng để duy trì sức bền cho gà trong quá trình bệnh.
- Liên hệ bác sĩ thú y để được chỉ định phác đồ điều trị phù hợp, vì việc lựa chọn kháng sinh cần tuân thủ nguyên tắc đúng loại – đúng liều – đúng thời gian để tránh kháng thuốc.
Khuyến cáo: Tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc kháng sinh hỗn hợp không rõ nguồn gốc. Việc lạm dụng thuốc có thể khiến tồn dư kháng sinh trong thịt, giảm giá trị thương phẩm và gây hại đến người tiêu dùng.
Khuyến nghị quản lý chăn nuôi theo hướng bền vững
Bên cạnh các biện pháp phòng bệnh, mô hình chăn nuôi bền vững giúp hạn chế dịch bệnh lâu dài:
- Thực hiện chăn nuôi an toàn sinh học – phân khu chuồng nuôi theo dòng chảy 1 chiều.
- Định kỳ xét nghiệm kiểm tra bệnh hô hấp theo mùa.
- Xây dựng nhật ký chăn nuôi để theo dõi hiệu suất tăng trưởng và các yếu tố môi trường.
Bệnh CRD ở gà là bệnh hô hấp mãn tính nguy hiểm và ảnh hưởng lớn đến hiệu quả kinh tế. Người chăn nuôi cần nắm rõ nguyên nhân – triệu chứng – đường lây và áp dụng đồng bộ các biện pháp vệ sinh, tăng cường sức đề kháng, kiểm soát giống và tiểu khí hậu. Việc phòng bệnh từ sớm sẽ quyết định trực tiếp đến năng suất và lợi nhuận chăn nuôi. Khi cần hỗ trợ kỹ thuật hoặc phác đồ điều trị cụ thể, hãy chủ động tham khảo chuyên gia thú y để đảm bảo đàn gà được bảo vệ tối ưu.
